Τελευταία παρατηρείται όλο και περισσότερο ενδιαφέρον στα ελληνικά παραδοσιακά και διαδικτυακά μέσα, για διάφορες “startups”, ιδιαίτερα στον χώρο της τεχνολογίας. Έχοντας περάσει κάποια χρόνια στον συγκεκριμένο “στίβο”, σκέφτηκα να καταθέσω ορισμένες από τις εμπειρίες μου. Θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό πρώτα να “ορίσουμε” γιατί μιλάμε. Πρέπει η συζήτηση να ξεκινήσει έτσι, όχι λόγω … συνήθειας, όπως στα σχολικά μαθηματικά όπου πάντα ξεκινούσαμε δίνοντας ορισμούς, αλλά επειδή παρατηρείται πολύ συχνά να γίνεται μια συζήτηση ή μια παρουσίαση και οι συνομιλητές να νομίζουν ότι συζητούν για κάτι, ενώ ουσιαστικά έχει ο καθένας διαφορετικά πράγματα στο μυαλό του.
Ο πρώτος ορισμός ανήκει στον Steve Blank, σε όσο το δυνατόν πιο πιστή μετάφραση:
Μια startup είναι ένας (1) προσωρινός οργανισμός που σχηματίστηκε για να αναζητήσει ένα (2) επαναλήψιμο και (3) επεκτάσιμο μοντέλο επιχειρείν.
“A startup is a temporary organization formed to search for a repeatable and scalable business model.” (“… a startup is a temporary organization designed to search for a repeatable and scalable business model.”, http://steveblank.com/2012/03/05/search-versus-execute/)
Συγκεκριμένα
Ένας άλλος ορισμός προέρχεται από τον Paul Graham, ο οποίος μεταξύ άλλων είναι ο δημιουργός του πρώτου “startup incubator”, έπειτα από την επίσης πρώτη μεγάλη πώληση hi-tech εταιρίας στην Yahoo, για 150 εκ. δολάρια: http://paulgraham.com/growth.html.
“Μια startup είναι μια εταιρία σχεδιασμένη να αναπτύσσεται γρήγορα. …” (“A startup is a company designed to grow fast. …”)
Ας ξεκινήσουμε (κάπως/λίγο) ανορθόδοξα, με μερικά αντιπαραδείγματα.
“Αποφάσισα να ανοίξω ένα ζαχαροπλαστείο με ένα ξεχωριστό τύπο γλυκών: Αντί για παγωτό, τα γλυκίσματα θα είναι βασισμένα στο παγωμένο γιαούρτι.”
Εδώ έχουμε το κλασσικό λογοπαίγνιο: όχι μια startup, αλλά μια εταιρία η οποία ξεκινά - “starting up”. Οι διαφορές πολλές και μεγάλες:
Η ομοιότητα, που κάνει τα δύο να μπερδεύονται είναι ότι έχουμε μια κατάσταση που βρίσκεται στην αρχή, έτσι οι επιχειρηματίες και όλοι όσοι εμπλέκονται έχουν να αντιμετωπίσουν τον πρώτο καιρό περίπου τα ίδια προβλήματα: ιεράρχηση προτεραιοτήτων, καινούριες για αυτούς καταστάσεις, κατανομή πόρων, κλπ.
“Αποφάσισα να ξεκινήσω μια εταιρία που να φτιάχνει mobile εφαρμογές για windows mobile phones. Έχουμε ήδη τον πρώτο μας πελάτη.”
Εδώ είμαστε πολύ κοντά στο προηγούμενο παράδειγμα. Η διαφορά που ίσως μας μπερδεύει είναι ότι αναφερόμαστε σε παραγωγή λογισμικού. Το γεγονός αυτό, δεν κάνει την εταιρία αυτόματα startup. Σε αυτό το παράδειγμα έχουμε πάλι μια τυπική συμβουλευτική (consultancy), η οποία μπορεί να εξυπηρετεί κάθε φορά έναν συγκεκριμένο αριθμό πελατών.
Επίσης ούτε το αντίστροφο ισχύει: υπάρχουν πολλές startups οι οποίες δεν έχουν να κάνουν με πληροφορική αλλά με τομείς όπως η μηχανική, η κινητή τηλεφωνία, τα οικονομικά προϊόντα (π.χ. μικροδάνεια, νέου τύπου τράπεζες) και άλλα.
Η εταιρία τροφίμων ΑΒΓΔ ετοιμάζεται να μπει δυναμικά στην διανομή γαλακτοκομικών, έχει ήδη στελεχωθεί με το αντίστοιχο προσωπικό και επιθυμεί να επεκταθεί δυναμικά σε όλη την αγορά της χώρας.
Εδώ έχουμε τον εκθετικό παράγοντα αλλά γνωρίζουμε το μοντέλο επιχειρείν εκ των προτέρων, άρα πάλι δεν έχουμε startup.
Είμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και το internet έχει ξεκινήσει να μπαίνει στην καθημερινότητα αρκετών ανθρώπων, περισσότερο ως web. Το πρόβλημα που έχουν πολλοί είναι το ότι αν και υποθέτουν πως ίσως κάπου υπάρχει η πληροφορία που χρειάζονται, δεν ξέρουν πως να την αναζητήσουν.
Η Yahoo ξεκίνησε δίνοντας λύση σε ακριβώς αυτό το πρόβλημα. Ήταν ένας χρυσός οδηγός και πειραματιζόταν με το μοντέλο της πληρωμής για την καταχώρηση. Στη συνέχεια διαπιστώθηκε ότι πολλοί χρήστες, με το που συνδέονταν στο internet, “ξεκινούσαν” την περιήγησή τους από το “www.yahoo.com”. Όποτε το μοντέλο άλλαξε σε αυτό μιας εταιρίας media η οποία προσφέρει ενημέρωση, θέαμα και πουλάει διαφημίσεις, εφόσον ήταν πια η αρχική σελίδα εκατομμυρίων ανθρώπων.
Το νέο μοντέλο υπερίσχυσε του παλιού και η αναζήτηση σελίδων έγινε μια δευτερεύουσα ενασχόληση. Για αυτό αποφασίστηκε να την αναλάβει μια μικρή τότε εταιρία με έναν καινούριο αλγόριθμο καταχώρησης, η Google.
Η Yahoo ήταν μια κλασσική startup. Ξενικά χωρίς συγκεκριμένο μοντέλο, αλλά αναγνωρίζοντας μια ανάγκη (αναζήτηση πληροφορίας στο internet) την οποία προσπαθεί να καλύψει. Είναι σημαντικό πως μέχρι αυτό το σημείο δεν υπήρχε κάποιο μοντέλο κεφαλαιοποίησης. Η ανάγκη δε αυτή αφορά εν δυνάμει όλους τους χρήστες internet οπότε έχουμε τον παράγοντα του μεγέθους: το κοινό αυξάνει με τον ίδιο ρυθμό που μεγαλώνει το Internet.
Μετά από πειραματισμούς με διάφορα προϊόντα και μοντέλα κεφαλαιοποίησης της ιδέας αυτής (όπως το email επί πληρωμή ή μερικά άλλα που μάλλον δεν τα έχει ακούσει κανείς κάτω των 30), κατέληξε στο να είναι η πρώτη διαδικτυακή εταιρία media. Από εκεί και πέρα, βγαίνουμε από την φάση startup και έχουμε την Yahoo όπως την ξέρουμε τώρα.
Πού θέλω να καταλήξω με τα παραπάνω; Επειδή ακριβώς ο χώρος των startup είναι διαφορετικός από τις… συνηθισμένες οικονομικές δραστηριότητες, οι κανόνες αυτού του παιχνιδιού είναι εντελώς διαφορετικοί. Πολλά πράγματα που μαθαίνουμε στα μαθήματα οικονομικών ή στην οργάνωση επιχειρήσεων απλά δεν ισχύουν εδώ ή ισχύουν εντελώς διαφορετικά. Άρα για να συζητάμε για startups χρειαζόμαστε διαφορετικό τρόπο σκέψης και διαφορετικά εργαλεία αντιμετώπισης.
Τέλος, επειδή έχουμε εκθετική ανάπτυξη, πριν μια εταιρία καταφέρει να γίνει “διάσημη”, έχει συνήθως περάσει πολλά χρόνια στην αφάνεια. Έτσι όταν την μαθαίνουμε, έχει μάλλον σταματήσει να είναι μια startup.